De historie van Mill

Mill is een dorp in de provincie Noord-Brabant, dat sinds kort deel uitmaakt van de gemeente Land van Cuijk. In dit artikel nemen we samen een kijkje naar de geschiedenis van deze Nederlandse plaats, waaronder de herkomst van de Engels klinkende naam, historische kerken en keren we zelfs even terug naar de Romeinse tijd.

Geschiedenis Mill

Mill kent momenteel ongeveer 6.000 inwoners, de eerste bewoners vestigden zich ongeveer in het jaar 1.000, dat langzamerhand werd uitgebreid met een aantal straten die nu het hart van het dorp zijn.

Mede dankzij de beken was het een aantrekkelijke plaats voor mensen om zich te vestigen, aangezien water een essentiële bron is om te overleven. Halverwege de 14e eeuw werd het dorp echt gevormd, met een middeleeuwse bestuurlijke instelling genaamd een schepenbank. Deze schepenbank had bepaalde bevoegdheden, maar stond uiteindelijk onder toezicht van de koning. Niet te vergelijken dus met de huidige democratie.

Een bijzonder feitje is trouwens dat het aantal inwoners amper is veranderd de afgelopen tijd, met 6.130 inwoners in 1995 en 6.210 in 2021.

Mill heeft een echte Hollandse historie, waarbij de economie de eerste echte welvaart kende dankzij een klompenmakerij, fabriek Van Hout. De plaatselijke bijnaam van het gebouw is de leugenaar, omdat op de gevel “van hout” staat terwijl het gebouw van steen is. Een lokaal grapje.

Het gebouw is makkelijk te herkennen aan de hoge schoorsteen, die echter niet dateert uit 1908. De fabriek werd namelijk verwoest tijdens WO2, maar er werd meteen een nieuwe fabriek gebouwd. In datzelfde jaar op 10 en 11 mei (in 1940) vond ook de Slag bij Mill plaats, een gevecht van twee dagen lang dat eindigde in een bombardement door de Duitsers.

Historische gebouwen in Mill

• Abdij van Mariënwaerdt
• Heilige Sint-Willibrorduskerk
• Kasteel Tongelaar
• Kasteel Aldendriel
• Molen de Korenbloem

Naast de oude straatjes, zijn er behoorlijk wat historische monumenten overgebleven in Mill. Waaronder de abdij van Mariënwaerdt, wat “waard van Maria” betekent. De abdij stamt ongeveer uit het begin van de 12e eeuw en is in beheer van Rijksmonumenten. Je herkent de abdij door het omringende water, dat vroeger diende ter bescherming. Het gebouw is echter lang niet meer zoals vroeger, behalve het perfect bewaard gebleven refectorium, wat de oude eetzaal is.

Een ander bouwwerk dat zeker een bezoekje waard is, is de kerk van Mill. Helaas is de Heilige Sint-Willibrorduskerk in de loop der jaren meerdere malen verwoest en geheel opnieuw opgebouwd in 1877, die nog steeds in dezelfde staat te aanschouwen is.

Cultuurliefhebbers zullen hun hart kunnen ophalen want ook Kasteel Tongelaar bevindt zich in de gemeente Mill, en is overigens het startpunt van vele wandel- en fietsroutes. Op dezelfde plek lag ooit een zogenaamd mottekasteel, een Middeleeuws bouwwerk dat door de Noormannen als dekking werd gebruikt. Nadat Kasteel Tongelaar lang in privéhanden is geweest, is zowel het kasteel als het landgoed inmiddels in handen van het Brabants Landschap.

Tenslotte zijn ook de werkende Beltmolen de Korenbloem, Kasteel Aldendriel (uit 1477 met een typerend Hollands uiterlijk), en een prachtig kapelletje met de naam Maria ten Hove een bezoekje waard. De molen is trouwens open voor publiek, waarbij je een rondleiding kunt krijgen en iedere zaterdagmiddag te bezoeken is. Kasteel Aldendriel is in handen geweest van adellijke families, waaronder familie De Voort en Van Well. Het kasteel is inmiddels geopend voor bezoek als verhuurlocatie en wordt gebruikt voor onder meer trouwerijen en andere feesten, waarbij ook gebruik kan worden gemaakt van de tuin.

Asperges van Mill

We kunnen de Asperges van Mill niet overslaan, hoewel het technisch geen gebouw is. Het is echter wel een stukje historie dat niet mag worden vergeten en ons herinnert aan de Duitse bezetting. Het gaat om een aspergeversperring waarbij palen op een specifieke manier werden geplaatst, om in dit geval een trein te doen ontsporen. Op de plek waar het voorval destijds plaatsvond is nu een monument te zien, dat toont hoe deze asperges werden ingezet. Het is een van de weinige plaatsen om dit te aanschouwen in Nederland, een andere aspergeversperring is te zien in Muiden.

In deze video kom je meer te weten over de befaamde Slag bij Mill en de asperges:

De naam Mill

Waar de naam Mill vandaan komt is tot op vandaag de dag onbekend. Wel zijn er verschillende mogelijkheden geopperd, waaronder:

• Een verbastering van het woord Mylle
• Overgenomen van het Engelse woord Mill
• Een variant van Milliheim, wat zoiets betekent als het huis van Millo
• Een verbastering van het Latijnse woord Millarium, wat symbool staat voor een grensaanduiding of van het Latijnse woord Molendinum, wat molen betekent

Dit zijn niet eens alle mogelijke verklaringen en het is mogelijk dat de herkomst van de naam zelfs een geheel andere betekenis heeft. Het is dus een mysterie dat onopgelost blijft, tevens voor de huidige inwoners.